Gelecekte Deprem Tahminleri Yapay Zeka ile Yapılabilir mi?

Günümüzde olası depremlerin yerini, büyüklüğünü ve zamanını belirleyebilecek bir teknoloji bulunmuyor.¹ Gelecekte ise birçok alanda umut vadeden yapay zeka, deprem tahmini konusunda da bize yardımcı olabilir. 

Araştırmacılar özellikle yapay zeka ile depremin yerini tahmin etme konusunda çözümler arıyor. Örneğin, 2018 yılında Google ve Harvard Üniversitesi bilim insanlarının tasarladığı yapay zeka, artçı şokların yerini tahmin etmek için test edildi.² 

Tasarlanan sistemin veri tabanına 131 binden fazla deprem ve artçı deprem bilgisi yüklendi. Bu veri tabanından yola çıkan yapay zeka, günümüzde yaygın olarak artçı depremlerin yerini kestirmekte kullanılan Coulomb gerilme değişimi metodundan neredeyse iki kat daha doğru tahminlerde bulundu. Bu tahminleri, Von Mises kriteri olarak bilinen, maddelerin stres altında kırılmaya başlayacağı zamanı belirlemek için kullanılan karmaşık bir hesaplama yöntemi ile gerçekleştirdi.²

Bu alanda ses getiren diğer bir çalışma ise 2019 yılında uluslararası bir araştırma ekibi tarafından gerçekleştirildi. Profesör Paul Johnson ve ekibi, olası depremlerin öncülerini tespit etmek için yapay zeka benzeri bir algoritma geliştirdi. Geliştirilen algoritma, laboratuvar ortamında yaratılan yapay depremleri doğru bir şekilde tahmin etti. Bir sonraki aşamada, 2007-2013 yılları arasında meydana gelen depremlere neden olan yavaş kaymalar üzerine eğitildi. Daha sonra 2013-2018 yılları arasında olan yavaş kaymaları tahmin edebilmesi üzerine test edildi. Tahminler laboratuvar testleri kadar başarılı değildi ve %20 doğruluk oranına sahipti. Fakat uzmanlar tarafında bu oran, deprem tahmini gibi zor bir konuda umut vadeden bir sonuç olarak değerlendirildi.^3,4

Günümüzde bu alanda çalışmalar devam ediyor. Özellikle Türkiye’de gerçekleşen doğal afetlerin %64’nü depremlerin oluşturduğu⁵ düşünüldüğünde; depremin yerini, büyüklüğünü ve zamanını tahmin edebilecek sistemler can kaybının önlenmesi için oldukça kritik bir yere sahip. 

Referanslar:

1. http://ibb.gov.tr/tr-TR/SubSites/DepremSite/Pages/DepremlerOncedenBelirlenebilirmi.aspx (Son erişim tarihi: 04.12.2020)
2. DeVries, P.M.R., Viégas, F., Wattenberg, M. et al. Deep learning of aftershock patterns following large earthquakes. Nature 560, 632–634 (2018). https://doi.org/10.1038/s41586-018-0438-y
3. https://arxiv.org/abs/1909.06787 (Son erişim tarihi: 04.12.2020)
4. https://www.quantamagazine.org/artificial-intelligence-takes-on-earthquake-prediction-20190919/ (Son erişim tarihi: 04.12.2020) 
5. Dölek, İskender. (2016). Türkiye’de Doğal Afetler. 10.14527/9786053180647.12.