Depremlerin Merkezi: Ateş Çemberi
Aynı zamanda Circum-Pasifik kuşağı olarak da adlandırılan ‘’Ateş Çemberi’’ Pasifik Okyanusu’nu çevreleyen ve dünyadaki depremlerin %90’nın meydana geldiği bölge olarak biliniyor.1 Peki bu bölgenin sırrı ne?
Pasifik Okyanusu’nda Endonezya, Yeni Zelanda, Filipinler, Japonya, Amerika Birleşik Devletleri, Şili, Kanada, Guatemala, Rusya ve Peru gibi 15 ülkeyi çevreleyen yaklaşık 40 bin km’lik çember, volkanizmanın ve depremlerin yoğunlaştığı, dünyanın en büyük jeotermal enerji merkezi. Bölgede 450’den fazla aktif ve hareketsiz volkan bulunuyor. Ayrıca dünyadaki okyanusların en derin noktası olarak bilinen Mariana Çukuru da burada yer alıyor.2,3
Bu alandaki yanardağların ve depremlerin, yoğun okyanus plakalarının tektonik hareketleri nedeniyle oluştuğu düşünülüyor. Çemberde altta bulunan plakalar, üstteki plakların hareketleriyle daha çok aşağıya itiliyor veya batırılıyor. Kaya battıkça Dünya’nın merkezine doğru ilerliyor ve eriyerek magmaya dönüşüyor; bu da volkanların oluşmasına neden oluyor. Ateş Çemberi’ndeki en önemli istisna, Pasifik ve Kuzey Amerika plakaları arasındaki sınır olarak biliniyor. Bu sınır, plakların birbirlerinin yanlarından geçtiği dönüşüm sınırı olarak adlandırılıyor. Sınırdaki Dünya kabuğunda gerginlik arttıkça ve serbest kaldıkça çok sayıda deprem oluşuyor.2,3
Dünya’daki depremlerinin %90’nın bu bölgede gerçekleştiğinden bahsetmiştik. Bu depremlerin %81’i ise dünyanın en büyük depremleri olarak tarihi geçti. 1960 yılındaki 9.5 büyüklüğündeki Şili depremi burada gerçekleşen ve kaydedilen en büyük deprem olarak biliniyor.4 2004 yılında Endonezya’daki 9.1 büyüklüğündeki deprem ve sonrasındaki tsunami nedeniyle 283 binden fazla insan hayatını kaybetti.5 Çemberdeki diğer bir ülke olan Japonya’da ise 2011 yılında meydana gelen 9.0 büyüklüğündeki deprem ve sonrasındaki tsunami, yaklaşık 10 bin kişinin ölmesine ve nükleer sızıntıya neden oldu.6
Ateş Çemberi’nin sırlarını yakında zamanda keşfetmeye başladık. Son dönemlerde robotik aletlerle yapılan keşifler ve haritalandırmalar bölgedeki aktiviteye dair daha çok bilgi sahibi olmamızı sağladı. Ama henüz her şey çözülmüş değil, uzmanlar bölgeyi tam olarak anlayabilmemiz için daha fazla araştırma yapılması gerektiğini düşünüyorlar.7
Referanslar:
- https://earthquake.usgs.gov/learn/glossary/?term=Ring%20of%20Fire (Son erişim tarihi: 05.01.2021)
- Mohammed Masum and Md. Ali Akbar 2019 IOP Conf. Ser.: Earth Environ. Sci. 249 012020.
- https://www.nationalgeographic.org/encyclopedia/ring-fire/ (Son erişim tarihi: 05.01.2021)
- https://earthquake.usgs.gov/earthquakes/eventpage/official19600522191120_30/region-info (Son erişim tarihi: 05.01.2021)
- https://deprem.afad.gov.tr/tarihteBuAy?id=64 (Son erişim tarihi: 05.01.2021)
- https://calvin.edu/news/archive/q-a-japanese-tsunami (Son erişim tarihi: 05.01.2021)
- https://oceantoday.noaa.gov/ringoffire/ (Son erişim tarihi: 05.01.2021)