Depremler önceden tahmin edilebilir mi?

Yaşanılan her deprem sonrasında, depremin önceden bilinmesinin mümkün olup olmadığı gündem konusu haline geliyor. Bu konuda ‘’deprem tahmini’’ ve ‘’deprem kestirimi’’ olarak iki temel kavram bulunuyor.¹

Deprem tahmini (forecasting); belirli bir bölgede, belirli büyüklükteki bir depremin öngörülen belirli bir zaman aralığı içerisinde meydana gelme olasılığının bilimsel olarak kabul gören yaklaşım ve yöntemlerle belirlenmesi sürecidir. Yer, zaman ve büyüklük esas alınır fakat ihtimal hesaplanırken olasılık yöntemleri kullanılır ve bu hesaplamalar büyük belirsizlikler içermektedir.¹

Depremlerin kestirimi (prediction) ise; gelecekte olabilecek bir depremin yeri, zamanı ve büyüklüğünün bilimsel olarak kabul edilen çok disiplinli yaklaşım ve yöntemler kullanılarak büyük bir doğrulukla belirlenmesi sürecidir. Depremin yer zaman ve büyüklük açılarından olma ihtimali yüzde yüz veya ona yakındır.¹

Deprem anlık bir olay değil, bir süreçtir. Bu süreç; öncü, ana şok ve artçı depremler olarak üçe ayrılır. Depremi önceden kestirmek için ana şoktan önceki dönemde yer kabuğundaki değişikler gözlenir ve ölçülür. Bu konuda birçok yöntem kullanılabilir. Bazı yöntemler güvenilir sonuçlar verse de hala araştırma aşamasındadır.¹

Depremlerin önceden bilinmesi konusunda yapılan çalışmalar 1960 yılından sonra, sismoloji biliminin gelişmesiyle başlamıştır. Bu konuda ilk ciddi çalışmalar Japonya, Rusya, Amerika Birleşik Devletleri ve Çin’de yapılmıştır. Şimdiye kadar 1975’de Çin’de önceden bilinen Haicheng depremin dışında başka bir gerçekleşmiş büyük deprem kestirimi bulunmamaktadır. Bu kestirimde de pek çok öncü bulgu yardımcı olmuştur.¹

Deprem tahminleri için gündeme gelen diğer konular ise hayvan davranışlarının ya da gökyüzü olaylarının bir işaret olup olmamasıdır. Hayvanlar işitme frekansı aralıkları nedeniyle depremi önceden hissedebilirler. İnsanlar saniyede frekansı 20 – 20.000 Hz arasında olan sesleri duyabilirlerken köpekler 100.000 Hz, fareler ise 40.000 Hz frekanslı sesleri duyabilmektedirler. Bazı hayvanlar deprem öncesinde meydana gelen manyetik alandaki değişiklikleri algılamakta ve bunun sonucunda deprem bölgesinden kaçmaktadır. Ancak çok farklı nedenlerden dolayı olabilecek hayvan davranışları ile depremlerin yeri, zamanı ve büyüklüğünü önceden tahmin etmek arasında bilimsel bir ilişki kurabilmek oldukça zordur. Deprem tahmini çalışmalarında deprem oluşları ile ay, yıldızlar vb. gibi gök cisimleri ve mevsimler, bulutlar, fırtınalar vb. gibi atmosferik olaylar arasında ilişki kurabilme yolunda da araştırmalar yapılmaktadır. Örneğin bazen duyduğumuz bulut olayları ile depremlerin bağlantısı hakkında kanıtlanmış ciddi bir ilişki bulunmamaktadır.¹

Depremlerin önceden bilinmesi için son 20-30 yıl içinde giderek yoğunlaşan çalışmalar somut bir sonuca ulaşamamıştır. Günümüzde olası bir depremin yerini, zamanını ve büyüklüğünü önceden belirleyen bir teknoloji veya yöntem yoktur.²

Referans: 

1. https://www.jmo.org.tr/genel/bizden_detay.php?kod=9941&tipi=17&sube=0  (Son erişim tarihi: 20.11.2020)
2. https://www.jmo.org.tr/genel/bizden_detay.php?kod=44 (Son erişim tarihi: 20.11.2020)