Antik Yunan Kültürüne Depremlerin Etkisi Oldu mu?
Antik Yunanistan’da sık sık meydana gelen depremler şehirleri ve tapınakları harap etti. Ancak buna rağmen insanlar aynı yerlere bu yapıları inşa etmelere devam ettiler. Peki bunun nedeni neydi?
Eski Yunanlıların deprem ve fay davranışı hakkında ne kadar bilgi sahibi oldukları belirsizdir. Ancak Proceedings of the Geologist’ Association isimli dergide yayınlanan bir çalışmada, araştırmacılar kutsal alanlar ve faylar arasındaki ilişkinin tesadüfi olmaktan öte bir şey olduğunu ve depremlerin eski uygarlık için daha önce yeterince anlaşılmayan bir kültürel öneme sahip olabileceğini öne sürüyorlar.1
Faylar, hareket ettiklerinde depremler yaratırlar. Kaynak suyu bu fay sistemlerini takip etme eğilimindedir ve Yunanlıların da bu suyu takip ettikleri düşünülüyor. Fay hatları ayrıca şehirler için doğal savunma sağlayan uçurumlar yaratır, fay bölgeleri ise toprakların birikebileceği yüzey çöküntüleri oluşturma eğilimindedir ve bu da onları tarım için elverişli hale getirir. Dolayısıyla faylar Yunan şehirlerine su, koruma ve verimli topraklar vermiş olabilir.2
Fay hatlarının sağladığı diğer bir fayda da tatlı su kaynaklarının fay hatları boyunca ısınması olduğu düşünülüyor. Isınan sular sayesinde ortaya çıkan kaplıcalar, antik Yunan halkı için çok önemliydi. Bu bölgelere çok sayıda hamam ve tapınak inşa edildi.2
Örneğin doğal bir kaynağın bulunduğu iki fayın kesiştiği noktada bulunan Delphi’deki Apollon Tapınağı, M.Ö. 1400’den M.S. 400’e kadar 1800 yıl boyunca aktif olarak kullanıldı. Tapınakta şu an bulunmayan, insanları rahatlatan ve tanrılarla iletişim kurmayı sağlayan hafif kokulu bir dumandan bahsediliyordu; buna ‘’Apollon’un Nefesi’’ adı verilmişti. Daha sonra bu duman araştırıldığında, tapınakta hafif uyuşturucu etkisi bulunan etilenin yanı sıra karbondioksit ve metan gazı izlerine rastlandı. Bu gazların hidrotermal gaz ceplerinden tapınağa sızmış olabileceği ve oradaki insanların gazlardan etkilendiği düşünülüyor. M.Ö. 373’te bir deprem nedeniyle tapınak yıkıldı, ancak aynı fay hattı üzerinde yeniden inşa edildi. Yunanlılar birçok şehirleri ve kutsal alanı da farklı inanışlarla bağlantılı olarak tıpkı bu tapınak gibi fay hatlarının çevresine kurdular ve bir deprem nedeniyle yıkıldığında, eğer su kaynağı kesilmediyse, tekrar aynı yerlere inşa ettiler.2
Deprem bölgeleri boyunca inşa edilen tek eski uygarlıklar Yunanlılar değildi; Ortadoğu’dan Orta Asya’ya kadar medeniyetler de suyu bulabilecekleri yerlere yerleştiler ki bu çoğu durumda deprem anlamına da geliyordu. Ancak gökdelenlerin ve çok yüksek yapıların olmadığı bu dönemlerde depremler, bugün olduğu kadar büyük problemler yaratmıyordu.1
Referanslar:
- https://www.earthmagazine.org/article/earthquakes-shaped-ancient-greek-culture (Son erişim tarihi: 18.11.2021)
- https://www.earthdate.org/node/99 (Son erişim tarihi: 18.11.2021)